Translate

Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2012

Διάλεκτοι και Ιδιώματα, Ωφελιμότητα ή Βλαπτικότητα;

    Σύμφωνα με το Μανόλη Τριανταφυλλίδη, "όσοι έχομε μητρική γλώσσα τα ελληνικά δεν τα μιλούμε ακριβώς το ίδιο σε όλη την ελληνόγλωσση γη. Παρουσιάζει δηλαδή και η γλώσσα μας, καθώς όλες οι άλλες, τοπικές παραλλαγές ή ιδιωματικές ποικιλίες. Και δε διαφέρει μόνο το γλωσσικό ιδίωμα δύο τόπων που απέχουν ο ένας από τον άλλο, καθώς λ.χ. η Κρήτη και η Ευρυτανία, παρά συχνά και η γλώσσα δύο γειτονικών χωριών, έτσι της Αράχοβας και της Δαύλιας στη Βοιωτία. Στην ιδιωματική ποικιλία της γλώσσας μιας χώρας θεμελιώνεται η διαίρεση της σε ό,τι ονομάζομε ιδιώματα και διαλέκτους.
    Ιδίωμα και διάλεκτο ονομάζομε συνήθως το ίδιο πράμα, υποδιαιρέσεις της ίδιας γλώσσας. Συχνά ονομάζουν διάλεκτο ένα ιδίωμα με μεγάλη έκταση ή που διαφέρει σημαντικά από την κοινή γλώσσα. Κάποτε πάλι ονομάζουν μειωτικά το ιδίωμα που έμεινε λογοτεχνικά ακαλλιέργητο και ξέπεσε έτσι στη συνείδηση των ομογλώσσων. Ιδιωματισμό πάλι λέμε τύπο διαλεχτικό άγνωστο στην κοινή (λ.χ. σκαρβελώνω αντί σκαρφαλώνω), ενώ ιδιωτισμός ή ελληνισμός είναι φράση στερεότυπη με ξεχωριστή σημασία, καθώς λ.χ. όλα κι όλα, μέρα μεσημέρι, τώρα ύστερα.                                                             
                                                                       http://www.komvos.edu.gr/glwssa/odigos/Thema_a9/a_9_k_3.htm

    Η ιδιαιτερότητα λοιπόν της γλώσσας κάποιου τόπου είτε σε μεγαλύτερη έκταση (διάλεκτος) και με διαφορές από την κοινή γλώσσα  σε αρκετά βασικά σημεία (φωνητική, μορφολογία, σύνταξη , σημασία),  είτε σε μικρότερη έκταση , ιδιαίτερα στον τομέα της προφοράς (φθογγολογικό) και με μικρές αποκλίσεις από την κοινή (ιδίωμα) , συχνά προκαλεί συζητήσεις σχετικά με την αλληλεπίδραση τους με την κοινή γλώσσα. 

Υπάρχουν επιχειρήματα που τονίζουν τόσο την ωφελιμότητα όσο και τη βλαπτικότητα των ιδιωμάτων. 
     Σχετικά με την ωφελιμότητα υποστηρίζεται ότι: 
α) εμπλουτίζουν την εθνική γλώσσα καθώς χρησιμοποιούνται νέοι γλωσσικοί τύποι.
β) βοηθούν στην κατανόηση της ιστορικής εξέλιξης της γλώσσας από τη μελέτη της προέλευσης ορισμένων διαλέκτων
γ) ενώνουν και διατηρούν τους δεσμούς μας με την παράδοση, καθώς αποτελούν βασικό στοιχείο της παράδοσης μιας περιοχής και βοηθούν στη συνειδητοποίηση του λαϊκού μας πολιτισμού, ενώ συχνά μπορούν να οδηγήσουν και στη γνώση ηθών και εθίμων. 
ε) διασφαλίζουν  την πολυμορφία της γλώσσας , αποτρέπουν από την πολιτιστική ισοπέδωση , εμπλουτίζουν την κοινή ελληνική και συχνά τη λογοτεχνική παραγωγή.
στ)αποτελούν συνεκτικό στοιχείο της κοινότητας των ανθρώπων που τα χρησιμοποιούν 

Όμως δε λείπουν και οι κίνδυνοι, και γενικότερα , οι αρνητικές συνέπειες από τη χρήση τους. Αυτό μπορεί να συμβεί γιατί :
α)η εμμονή στη χρήση τους, εμποδίζει συχνά την  εκμάθηση της κοινής γλώσσας.
β)η ακραία μορφή , δυσχεραίνει την επικοινωνία ανάμεσα σε αυτούς που κατέχουν τη χρήση τους και σε αυτούς που δε γνωρίζουν.
δ) συχνά ομάδες ανθρώπων  που χρησιμοποιούν ιδιώματα, προβάλλουν μερικές φορές, με έντονη διάθεση αυτή την ιδιαιτερότητα ως στοιχείο διαφοροποιητικό με κίνδυνο να δημιουργηθούν χάσματα ανάμεσα στους ανθρώπους και τον εθνικό ιστό. Αυτό συχνά μπορεί να διαταράξει την κοινωνική συνοχή.


Ιδιώματα και διάλεκτοι πλουτίζουν τη γλώσσα μας.
"Πολλοί ευρωπαϊκοί λαοί όχι μόνο έδειξαν, ιδίως τις τελευταίες δεκαετίες, μεγάλο ενδιαφέρον για να γνωρίσουν τα ιδιώματά τους, αλλά και βοήθησαν την πρακτική τους καλλιέργεια στο θέατρο και την υπόλοιπη λογοτεχνία. Περιττή και άσκοπη η τάση αυτή όταν δεν περιορίζεται σε όρια λογικά, επικίνδυνη ενδεχομένως όταν έχει ή μπορεί να πάρει πολιτικό χωριστικό χαρακτήρα, είναι ωφέλιμη και καλοπρόσδεκτη όσο δίνει αφορμή να εκφραστούν λογοτεχνικά είδη ιδιότυπα, που αλλιώς δε θα έβλεπαν καθόλου το φως ή θα νοθεύονταν".    
                                                                                                    Μ. Τριανταφυλλίδης


Θυμηθείτε:
    O Ερωτόκριτος είναι μία έμμετρη μυθιστορία που συντέθηκε από τον Βιτσέντζο Κορνάρο στην Κρήτη τον 17ο αιώνα.
 Αποτελείται από 10.012 (οι τελευταίοι δώδεκα αναφέρονται στον ποιητή) δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους στην Κρητική διάλεκτο. Κεντρικό θέμα του είναι ο έρωτας ανάμεσα σε δύο νέους, τον Ερωτόκριτο (που στο έργο αναφέρεται μόνο ως Ρωτόκριτος ή Ρώκριτος) και την Αρετούσα, και γύρω από αυτό περιστρέφονται και άλλα θέματα όπως η τιμή, η φιλία, η γενναιότητα και το κουράγιο. 
Ο Ερωτόκριτος πέρασε στην λαϊκή παράδοση και παραμένει δημοφιλές κλασικό έργο, χάρη και στη μουσική με την οποία έχει μελοποιηθεί.     http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%81%CF%89%CF%84%CF%8C%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%84%CE%BF%CF%82


Η Βαβυλωνία του Δημήτρη Βυζάντιου είναι ένα έργο, ορόσημο, της ελληνικής δραματουργίας – ανάγλυφο ντοκουμέντο της γεωγραφίας των διαλέκτων και των ψυχικών διαθέσεων των ανθρώπων του ελληνικού χώρου.
Το έργο
«Ένας Ανατολίτης, ένας Μωραΐτης, ένας Χιώτης, ένας Κρητικός, ένας Αρβανίτης, ένας Κύπριος κι ένας λογιότατος από την Κω, μαθαίνοντας την είδηση για την καταστροφή της αρμάδας του Ιμπραήμ στο Ναυαρίνο (1827), συγκεντρώνονται σε ένα πανδοχείο για να γιορτάσουν το γεγονός. Το γλέντι, ωστόσο, γρήγορα θα ακολουθήσει μια σειρά παρεξηγήσεων και παρανοήσεων, αφού ο καθένας χρησιμοποιεί το ιδιαίτερο γλωσσικό του ιδίωμα…….
Στη Βαβυλωνία σύμφωνα με τον μελετητή Δημήτριο Σπάθη, «ο Βυζάντιος εκμεταλλεύτηκε ένα πανάρχαιο κωμικό θέμα –την ασυνεννοησία και τις παρεξηγήσεις ανάμεσα σε πρόσωπα που μιλούν διαφορετικά τοπικά ιδιώματα. Αξιοποίησε το θέμα με δικό του πρωτότυπο και δημιουργικό τρόπο και πέτυχε να αποτυπώσει μιαν ανεπανάληπτη στιγμή από την πολιτική και πολιτιστική ιστορία του Ελληνισμού, καταγράφοντας μαζί με τις ντοπιολαλιές του Χιώτη, του Ανατολίτη, του Επτανήσιου και άλλων προσώπων και τις νοοτροπίες και συμπεριφορές τους σε ζωντανά στιγμιότυπα από τη νεοελληνική πραγματικότητα εκείνης της εποχής».
Η Βαβυλωνία  όπως σημειώνει ο Σπύρος Ευαγγελάτος «είναι για το θέατρο ό,τι τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη για την πεζογραφία μας: το λαβωμένο ηρωϊκό παρόν της γενιάς των αγωνιστών του ’21. Δεν θα μπορούσε να γεννηθεί κάτω από άλλες συνθήκες […]
Η  Βαβυλωνία τυπώθηκε για πρώτη φορά στο Ναύπλιο το 1836, παίχτηκε αμέσως στην Αθήνα από «επαγγελματικό» θίασο, ξανατυπώθηκε στην «οριστική», κατά τον συγγραφέα της, μορφή το 1840 στην Αθήνα, παίχτηκε και ξαναπαίχτηκε αδιάλειπτα από επαγγελματικούς και ερασιτεχνικούς θιάσους (ακόμη και έξω από τα ελληνικά σύνορα), τυπώθηκε και ανατυπώθηκε σε λαϊκές και «φροντισμένες» εκδόσεις ως τις μέρες μας, κατ’ επανάληψη διδάχτηκε και στον 20ό  αιώνα σε όλη την Ελλάδα, «γυρίστηκε» ταινία, παρουσιάστηκε στο ραδιόφωνο, με δυο λόγια είναι ένα έργο ζωντανό.»[...]
                                     http://www.ntng.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=36&newsid=320

Οι διάλεκτοι χρησιμοποιήθηκαν ακόμα και στα κόμικς!
Ο φιλόλογος Μιχάλης Πατεράκης  μεταγλώττισε στην Κρητική Διάλεκτο το το γνωστό μαμούθ-κόμικ των Goscinny-Uderzo Αστερίξ. Όλο το κόμικ είναι μεταγλωττισμένο στην Κρητική διάλεκτο, ακόμα και ο πρόλογος, όπου για να δικαιολογήσει τον τίτλο του και να εισαγάγει τον αναγνώστη στο πνεύμα της ιστορίας σημειώνεται αρχικά για την Κορσική πως: "Ανήκει σε κειανά τα μέρη του κόσμου που 'χουν το δικό τους χαρακτήρα, μια έντονη προσωπικότητα, που ούτε ο χρόνος, ούτε οι άνθρωποι καταφέρνουν να αλλάξουν".
Οι Κορσικανούς "περιγράφονται σαν ατομιστές-συνδυάζοντας το ξελόισμα με την αυτοκυριαρχία, μουαΐμικοι, φιλόξενοι, τίμιοι, μπιστοί στη φιλιά, προσκολλημένοι στη γενέτειρα γη τους, εύγλωττοι και ασίκηδες, είναι και εκείνοι, κάτι παραπάνω από τουτανά. Είναι ρεφουλιάρηδες".
-Πως μεταφράζεται στην Κρητική η γνωστή φράση σλόγκαν του Αστερίξ "είναι τρελλοί αυτοί οι Ρωμαίοι!";
-"Βαρονούσηδες που 'ναι ετουτοινέ οι Ρωμαίοι!", γράφει ο Πατεράκης.
                                                                                          http://www.neo.gr/website/istam/paterakhs.htm


Αστερίξ στα Ποντιακά: «Η πρωτοβουλία για έκδοση τριών κόμικς της παγκοσμίως αγαπημένης σειράς των Uderzo και Goscinny, Αστερίξ στα ποντιακά, αποτελεί τομή στη προσπάθεια διάσωσης της διαλέκτου, αφού γίνεται κτήμα μικρών αλλά και μεγάλων θαυμαστών των περιπετειών του Γαλάτη ήρωα. [..]
Μέχρι σήμερα ο Αστερίξ, «ο Αστερίκον ο τεμέτερον», έχει δώσει μετά από την σημαντική δουλειά του καθηγητή Γ. Σαββαντίδη, ο οποίος μετέφερε στην ποντιακή διάλεκτο τα κείμενα, με τις περιπέτειές του «Το ζιζάνιον», «Σπαθία και Τριαντάφυλλα» και «ο Αστερίκον σα Ολυμπιακά τ’ αγώνας», την ευκαιρία να γίνει διακριτή η διάλεκτος σε όλους τους Έλληνες.

Μέσα από το κόμικς, μέσα από τον αγαπητό Αστερίξ, που έγινε ο Αστερίκον, η ποντιακή ζωντανεύει και προσεγγίσει με τον γνωστό και μοναδικό τρόπο των εμπνευστών του, τον Πόντο και τη διάλεκτο. Από την Αυστραλία, την Τουρκία, τη Ρωσία και τη Γερμανία, μέχρι τις ΗΠΑ, τον Καναδά και κάθε ποντιακό χωριό και γειτονιά στην Ελλάδα. Είναι μία μοναδική ευκαιρία για να υπάρξει έλξη προς την ποντιακή διάλεκτο από νέους ανθρώπους, είναι μία σημαντική στιγμή, όπου το χθες, συνδυάζεται αρμονικά και παραγωγικά με το σήμερα και το αύριο.»   http://www.berlin-athen.eu/index.php?id=205&tx_ttnews%5Bpointer%5D=1&tx_ttnews%5BbackPid%5D=49&tx_ttnews%5Btt_news%5D=1291&cHash=96e9282a8ac425e5706201426c0036ba


 ΑΣΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ:  
    Με αφορμή τα στοιχεία που συλλέξατε από το υλικό που παρατέθηκε αποφασίσατε να συντάξετε μία σύντομη ομιλία, την οποία θα εκφωνήσετε μέσα στη σχολική σας τάξη με θέμα τις διαλέκτους και τα ιδιώματα. Στην ομιλία σας αυτή θα εκθέσετε  τις απόψεις σας  για  την ωφελιμότητα  και τη βλαπτικότητα της ύπαρξης των ιδιωμάτων στην ελληνική γλώσσα. Να τεκμηριώσετε τις απόψεις σας . (350-400 λέξεις)






3 σχόλια:

  1. με βοήθησε πάρα πολύ! ήταν και ενδιαφέρον οι πληροφορίες με τα κομικ! λατρεύω τον Αστερίξ και Οβελίξ! ΕΥΧΑΡΙΣΤΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩΩ ^^ :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή