Διαγώνισμα Καταναλωτισμός - Επιμέλεια Ειρήνη Αντωνογιαννάκη

 

Α. Κείμενο

Ευτυχία και καταναλωτισμός

    Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η ευτυχία είναι αποτέλεσμα της ικανοποίησης όλων των αναγκών τους ανεξάρτητα από την ποιότητά τους. Νομίζουν πως η ευτυχία βρίσκεται στον απόλυτο κορεσμό των επιθυμιών, ο οποίος τις περισσότερες φορές μάς φέρνει στο νου ένα γεμάτο στομάχι και την υπνηλία που η κατάσταση αυτή προκαλεί. Δεν πρέπει όμως να συγχέουμε την ευτυχία με την εξάντληση και την άνευ όρων παράδοση στη λειτουργία της πέψης. Η ευτυχία εκφράζει την πληρότητα της ανθρώπινης εμπειρίας, τη χαρά, τη ζωντάνια και την ανανέωση του ανθρώπου. Θα λέγαμε ότι έχει δυναμικό χαρακτήρα, ότι δεν είναι μια παθητική κατάσταση, μια μορφή νάρκης.
    (…) η ευτυχία δεν είναι ένας μετρητής της ποσότητας των αναγκών που ικανοποιούμε. Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, ο σύγχρονος άνθρωπος θα έπρεπε να είναι το πιο ευτυχισμένο ον που έζησε μέχρι τώρα στον πλανήτη μας, αφού του δίνεται η δυνατότητα να εκπληρώσει το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών του. Κάτι τέτοιο όμως δε συμβαίνει. Η ευτυχία, έτσι όπως έχει εμπορευματοποιηθεί και ενσωματωθεί στα διαφημιστικά μηνύματα, ταυτίζεται για τους περισσότερους ανθρώπους της εποχής μας με τον καταναλωτισμό και κυρίως με τον πλούτο. Η κατανάλωση έχει θεωρηθεί ένοχη για τα περισσότερα από τα δεινά του σύγχρονου ανθρώπου. Δεν υπάρχει όμως έμβιο ον που δεν «καταναλώνει», που δεν ξοδεύει ενέργεια για να καλύψει τις ανάγκες για την επιβίωσή του. Πολύ περισσότερο μάλιστα που ο άνθρωπος έχει αυτή την ανάγκη για κατανάλωση, αφού μόνο αυτός αναζητεί την ποιότητα στη ζωή του και προσπαθεί να δώσει μια άλλη διάσταση στην ύπαρξήτου.
    Είναι γεγονός ότι η εξέλιξη του πολιτισμού συνεπάγεται διεύρυνση των αναγκών του ανθρώπου. Το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, η χρήση του αυτοκινήτου, το τηλέφωνο είναι πραγματικές ανάγκες, και ο καθένας μπορεί να αναγνωρίσει τη σπουδαιότητά τους. Το να γίνεται η ζωή πιο εύκολη, το να νιώθουμε ασφαλείς και κυρίως πιο ελεύθεροι από την πίεση της βιοτικής μέριμνας είναι κριτήριο προόδου. Κάτω απ’ αυτό το πρίσμα η κατανάλωση ελαφραίνει τον καθημερινό μόχθο. Όταν όμως γίνεται καταναλωτισμός και καλλιεργείται η εντύπωση ότι αρκεί κανείς να διαθέτει χρήματα για να ικανοποιεί γρήγορα τις κάθε λογής ανάγκες που αφειδώς δημιουργεί η σύγχρονη διαφήμιση, χωρίς να συνειδητοποιεί τα όριά τους (των αναγκών), τότε είναι φυσικό να αυξάνεται η εξάρτησή του από έναν τρόπο ζωής που μόνο άγχος έχει να προσφέρει. Γιατί ο καταναλωτισμός είναι ένας τρόπος ζωής, είναι μια τοποθέτηση απέναντι στη ζωή, βασικό γνώρισμα της οποίας είναι η πεποίθηση πως τα πάντα μπορούν να αξιολογηθούν με το χρήμα.

     Πραγματικά, ο σύγχρονος άνθρωπος δεν μπορεί να αντισταθεί στα διαφημιστικά μηνύματα και να καταλάβει ποιες είναι οι πραγματικές του ανάγκες. Η μανία της κατανάλωσης (καταναλωτισμός) θεωρείται φυσικό δικαίωμα και, όπως υποστηρίζει ο Έριχ Φρομ, «η ελευθερία σήμερα σημαίνει δυνατότητα για απεριόριστη κατανάλωση». Αν οδηγήσουμε την άποψη αυτή μέχρι τις ακραίες συνέπειές της, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος ονομάζει ελευθερία τη δυνατότητα να είναι όλο πιο εξαρτημένος. Πρόκειται για μια αντίφαση που αποτελεί γνώρισμα του πολιτισμού μας και βασική αιτία της κρίσης που διέρχεται.

Πηγή: Γιαβρής Άρης, Η οργάνωση του λόγου, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1990, τ. Α’, σελ. 97-98
  http://www.vlioras.gr/Philologia/Composition/Katanalosi.htm

Β. ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1)Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου σε 100-120 λέξεις.      (μονάδες 25)

                                                                                                             

                                                                                                                 

2)  ‘Η κατανάλωση έχει θεωρηθεί ένοχη για τα περισσότερα από τα δεινά του σύγχρονου ανθρώπου.’  Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της πρότασης σε  80-90 λέξεις.

 (μονάδες12)                                                                                                                                      

3) Να γράψετε τα συνώνυμα των λέξεων :  αποτέλεσμα , μέριμνας , προόδου, πεποίθηση ,συνέπειες, διέρχεται . (μονάδες 6)

4) Να γράψετε τα αντώνυμα των λέξεων :  πιστεύουν , εξάντληση , διεύρυνση , ασφαλείς , αντισταθεί.   (μονάδες 5)

5) Τι δηλώνουν οι λέξεις : όμως(1^η παρ.), μάλιστα, αφού(2^η παρ.) που συμβάλλουν στη συνοχή των νοημάτων ;   (μονάδες 3)

6) ‘Η ευτυχία εκφράζει την πληρότητα της ανθρώπινης εμπειρίας, τη χαρά, τη ζωντάνια και την ανανέωση του ανθρώπου.’ Να μετατρέψετε τη σύνταξη σε παθητική. Τι εκφράζεται γενικά με την παθητική σύνταξη;  (μονάδες 3)

7) Χρησιμοποιώντας το β’ συνθετικό των λέξεων προκαλώ, προσφέρω, σύγχρονος , να  γράψετε από δύο για την καθεμία παράγωγα ουσιαστικά ή επίθετα (απλά ή σύνθετα)      (μονάδες 3)

 8) Να ετυμολογήσετε τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: τηλεόραση, εκπληρώσει, τοποθέτηση   (μονάδες 3)

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Ως μέλος του δεκαπενταμελούς συμβουλίου του Λυκείου σου εκπροσωπείς τους συμμαθητές σου σε μια εκδήλωση του δήμου σου  που έχει ως θέμα τον καταναλωτισμό  και την ποιότητα ζωής. Σε μία εισήγηση που θα διαμορφώσεις, να εκθέσεις τις απόψεις σου για  τις επιπτώσεις της υπερκατανάλωσης στον άνθρωπο και την κοινωνία και να προτείνεις τρόπους αντιμετώπισης.  (500-600 λέξεις).        

                                                                                                                  (μονάδες 40)

                                              Επιμέλεια: Ειρήνη Αντωνογιαννάκη